De strijd om de laatste vierkante meters grond: ‘We worstelen enorm met die vraag’
De Gelderlander 23 feb. 2021
In Nederland kunnen we ons de komende jaren opmaken voor een fikse strijd: wie krijgt de laatste meters grond? Onze ambities zijn groot maar het aantal vrije kavels schaars.
100.000 huizen om woningnood te voorkomen. Duizenden windmolens en miljoenen zonnepanelen om energieneutraal te worden. Meer ruimte voor de rivieren vanwege de klimaatverandering en meer ruimte voor natuur, ruimte voor recreatie en nieuwe wegen en bedrijventerreinen. En dat zijn alleen nog maar de ambities en wensen in Gelderland.
Nederland en zeker ook de provincie Gelderland staan voor een gigantische puzzel. We willen van alles, we moeten van alles en dat moet allemaal gebeuren in dat kleine landje aan de Noordzee. Maar kan dat allemaal wel? De ruimte is op. Wie wint de slag om de laatste beschikbare vierkante meters?
Zoveel moet een plek krijgen
,,We worstelen enorm met die vraag”, stelt Edo Gies, onderzoeker van de WUR (Wageningen University en Research). ,,Er is nog zoveel dat een plek moet krijgen in Nederland. We hebben te maken met verstedelijking, de energietransitie en om de gevolgen van stikstofuitstoot te beperken hebben we afgesproken dat er meer bos aangeplant moet worden. Maar ook dat vraagt ruimte.”
Gies bracht samen met een groep onderzoekers in opdracht van de regio Foodvalley, het gebied rondom Wageningen en Ede, de gevolgen van al deze ontwikkelingen in kaart, met name voor het agrarische gebied. In deze regio zien ze dat er steeds meer mensen uit de Randstad naar toe komen om de gekte op de huizenmarkt daar te ontlopen. Maar dat betekent dat er dus extra huizen nodig zijn in de omgeving van Ede. En dan nog al die andere wensen. Waar moet die grond vandaan komen? Het antwoord lijkt simpel: van de landbouw.
Weilanden, akkers en maisvelden
Twee derde van de Nederlandse grond wordt gebruikt voor landbouw, dus voor weilanden, akkers en maisvelden. Het is dus niet gek dat iedereen die nog iets wil in Nederland naar deze gronden kijkt om op te bouwen of ontwikkelen.
,,De afgelopen jaren nam de oppervlakte van de landbouwgrond al met 8 procent af. In de regio Foodvalley zelfs met 16 procent. Als je al die plannen doortrekt betekent dat er nog veel meer grond nodig is en de afname voor de landbouw nog veel groter zal worden”, legt Gies uit.
Schonere veeteelt
Complicerende factor: Nederland wil voorlopig nog niet van zijn succesvolle landbouwsector af. We willen wel dat de veeteelt schoner wordt en minder belastend voor het milieu. En dat betekent dat er niet minder maar méér landbouwgrond nodig is in de toekomst.
De hoogste baas van de WUR, Louise Fresco, heeft dat al meerdere malen aangegeven in interviews. Om op biologische wijze een vergelijkbare opbrengst te halen uit veeteelt en akkerbouw zal er veel meer grond nodig zijn. ,,En dat gaat dan ten koste van gebieden die je anders zou kunnen gebruiken voor bijvoorbeeld natuur”, zo waarschuwde Fresco al in een eerder interview met De Gelderlander.
Meer leiding nemen
Gies en zijn mede-onderzoekers vinden dat de overheid veel meer de leiding moet nemen bij de verdeling van de grond. Daarnaast moet onderzocht worden of grond niet voor meerdere doelen tegelijk gebruikt kan worden. Bosaanplant samen met recreatie. Duurzame energie op dezelfde plek waar dieren in het weiland rond kunnen lopen. Dat soort oplossingen.
,,Daar is nu veel te weinig aandacht voor. Projectontwikkelaars van zonneparken kijken waar ze goedkoop grond kunnen krijgen en daar wordt dan alleen maar energie opgewekt.”
De voetafdruk van Nederland
* Nederland gebruikt per jaar aan hout en papier een bos dat groter is dan heel Nederland (meer dan 4 miljoen hectare).
* Voor onze eigen zuivel- en vleesconsumptie is al 2 miljoen hectare nodig.
* Jaarlijks jagen we er voor 90.000 hectare aan cacao (chocolade) doorheen en daarnaast bijna het dubbele aan aan koffie.
* De hoeveelheid granen die we gebruiken voor bijvoorbeeld brood maar ook bier beslaat jaarlijks een oppervlakte van ruim 300.000 hectare.
In Nederland lijken we een schrijnend tekort aan ruimte te hebben. Maar we leven dan ook bepaald niet op kleine voet. Sterker nog, als Nederlanders gebruiken we veel meer grond dan dat we zelf hebben. In discussies over de landbouw wordt vaak gesteld dat Nederland heel veel producten exporteert. Dat klopt wel, maar zelfs als Nederland haar export stopt en iedereen vegetarisch gaat eten, kan de Nederlandse landbouw de bevolking niet voeden
,,We hebben 1,8 miljoen hectare landbouwgrond maar we gebruiken voor onszelf alleen al de opbrengst van 4 miljoen hectare”, legt Trudy Rood van het Planbureau voor de Leefomgeving uit.
,,Het beeld is dat wij een export land zijn maar we importeren veel meer dan we exporteren. De resultaten verrasten mij. Het laat zien dat we voor onze consumptie afhankelijk zijn van het buitenland”, stelt onderzoekster Rood.
Overigens wil dit niet zeggen dat stoppen met bijvoorbeeld vlees eten geen winst op kan leveren. Voor alle dieren in Nederland is veel voeding nodig. Die voeding komt vaak uit andere landen en wordt meegerekend bij de hoeveel land die gebruikt wordt voor de veeteelt.